Król Władysław Jagiełło zapisał się w dziejach kolegiaty w Sandomierzu wielką fundacją malowideł bizantyńskich. Król roztaczał nad wschodnim malarstwem patronat szczególny. Za jego panowania doszło do ozdobienia wschodnimi malowidłami wnętrz świątyń na ziemiach Małopolski i Wielkopolski. Do naszych czasów zachowały się cztery zespoły malowideł: w kaplicy zamkowej Świętej Trójcy w Lublinie, w kolegiacie w Wiślicy, w katedrze w Sandomierzu oraz późniejsze freski ufundowane przez Kazimierza Jagiellończyka w kaplicy św. Krzyża na Wawelu.

W sandomierskiej kolegiacie dekorację malarską umiejscowiono na ścianach prezbiterium. Wydłużone, trójprzęsłowe prezbiterium, zamknięte od wschodu trójbocznie, nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, stworzyło szczególne warunki przestrzenne dla zaprezentowania w nim programu bizantyńskiego. Mimo iż nie ukazano tutaj wszystkich tematów jakie występują w bizantyńskich budowlach sakralnych, zachowano dla nich właściwe miejsca w całości programu, dostosowując bizantyński program ikonograficzny do architektury gotyckiej. Polichromia bogato ilustruje dwa główne wątki: ideę triumfu Chrystusa i chwały Maryi, zwieńczone przedstawieniem Chrystusa Pantokratora oraz rozbudowaną sceną Zaśnięcia Matki Boskiej (gr. Koimesis). W programie malowideł ukazano wątki ewangeliczne z najważniejszymi wydarzeniami z życia Maryi i Chrystusa, składające się na cykl tzw. Wielkich Świąt, odpowiadających wielkim świętom roku liturgicznego, a także przedstawienia dopełniające podstawowe wątki: maryjny, działalności publicznej Chrystusa, pasyjny i Zmartwychwstania oraz hagiograficzny. Towarzyszą im podwójne, objaśniające inskrypcje łacińskie i starocerkiewne.

        Treść malowideł wskazuje na złożone przyczyny umieszczenia wschodnich tematów w katolickiej świątyni. Przeprowadzane interpretacje upatrują genezy tej decyzji w prywatnych upodobaniach Władysława Jagiełły wyniesionych z kręgu prawosławnego, a więc wskazania „kim jest i skąd przychodzi”. Malowidła są dziś odbierane jako najwspanialsza artystyczna manifestacja jedności chrześcijaństwa. Sandomierz stał się miejscem, gdzie współistnieją cechy sztuki sakralnej i wyznania wiary Wschodu i Zachodu, za pomocą których możemy prowadzić dialog myśli teologicznych wywodzących się z tradycji łacińskiej i bizantyńskiej.

        Jan Długosz w swoim dziele: Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego wspomina, że król Władysław Jagiełło przekazał do kolegiaty w Sandomierzu, zdobyte na Krzyżakach figury drewniane z Dzierzgonia i relikwiarz w kształcie krzyża z Brodnicy, który został zdobyty przez wojska polskie po bitwie grunwaldzkiej i w 1410 roku ofiarowany przez króla Władysława Jagiełłę, jako monarszy dar dla drugiej pod względem znaczenia świątyni w diecezji krakowskiej.

Ofiarowany przez króla Relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego jest najważniejszą pamiątką historyczną Sandomierza, wielkim dziełem w wymiarze religijnym, artystycznym i symbolicznym. Krzyż uosabia historię i przeszłość sandomierskiej kolegiaty i jej rolę w dziejach państwa. Jest znakiem chwały majestatu królewskiego. W tym roku decyzją ks. Biskupa Krzysztofa Nitkiewicza zwiedzającym Muzeum Diecezjalne została udostępniona nowa przestrzeń ekspozycyjna, w której Relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego po raz pierwszy został zaprezentowany w całym swoim splendorze i blasku.

        Należy wspomnieć, że w zbiorach Muzeum Diecezjalnego znajduje się portret, który według odwiecznej tradycji przedstawia króla Władysława Jagiełłę (Kraków?, 1520-1530 ?, drewno, tempera; 208x63cm). Jest to całopostaciowe reprezentacyjne imaginacyjne przedstawienie monarchy w zbroi i czerwonym królewskim płaszczu, które niegdyś zdobiło wnętrze sandomierskiej kolegiaty (opr. Urszula Stępień)

 copyright © 2001 - 2022 MAGNUM Bartosz Cebula & Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu

Godziny otwarcia:

sezon zimowy: (od 16 X do 30 IV ) od wtorku do soboty: 9.00 - 15.30
                                                                  niedziele i święta: 13.30 - 15.30 (ostatnie wejście o 15.00) 

       sezon letni: (od 1 V  do  15 X)   od wtorku do soboty: 9.00 - 16.30 

                                                                 niedziele i święta:  13.30 - 16.30 (ostatnie wejście o 16.00)